Văn kiện Đại hội chỉ rõ: “Tăng cường rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng. Tập trung thực hiện mục tiêu: Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức”. Đây là bước phát triển mới tư duy lý luận về xây dựng Đảng phù hợp với yêu cầu khách quan xây dựng đảng cộng sản tiên phong ở một đất nước có truyền thống trọng đạo lý, trọng nhân nghĩa; đáp ứng đòi hỏi cấp bách ngăn chặn sự tác động tiêu cực từ mặt trái kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế đến phẩm chất của tổ chức đảng, của đội ngũ cán bộ, đảng viên, bảo đảm Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh (TSVM), hoàn thành trọng trách nặng nề xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng.
Văn kiện Đại hội XII của Đảng, với yêu cầu súc tích, khái quát, không nêu cụ thể nội dung, nội hàm xây dựng Đảng về đạo đức. Tích hợp nội dung Cương lĩnh (bổ sung, phát triển năm 2011), Văn kiện Đại hội XI, XII của Đảng và nội dung Điều lệ Đảng, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, Chỉ thị 03 của Bộ Chính trị khóa XI, Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị khóa XII về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; nghiên cứu sâu tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng, về đạo đức cách mạng, có thể khái quát nội hàm xây dựng Đảng về đạo đức với những nội dung cốt lõi sau đây.
1. Xây dựng Đảng thật sự là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động, của dân tộc trên con đường phấn đấu vì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội (CNXH).
Nhân dân Việt Nam tin theo Đảng trước hết vì Đảng là tổ chức tập hợp những người con ưu tú của giai cấp, dân tộc, phấn đấu vì lý tưởng cao đẹp giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc, giải phóng con người khỏi áp bức, bất công; xây dựng nước Việt Nam độc lập, thống nhất đi lên CNXH với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Phấn đấu vì nền độc lập bền vững của dân tộc, vì quyền tự do của nhân dân, vì hạnh phúc của con người Việt Nam chính là phẩm chất đạo đức nền tảng của Đảng. Cuộc hành trình đi đến mục tiêu lý tưởng cao đẹp đó phải trải qua những chặng đường rất dài, có nhiều khúc quanh, cam go, phức tạp, lúc thuận lợi, lúc khó khăn, có thành công và cả thất bại tạm thời. Các tổ chức đảng, từ Trung ương đến chi bộ đảng ở cơ sở, từng đảng viên của Đảng từ đồng chí lãnh đạo cấp cao đến đồng chí đảng viên bình thường phải kiên định, vững vàng và kiên trì phấn đấu vì mục tiêu lý tưởng của Đảng. Sự nghiệp xây dựng một chế độ xã hội mới đòi hỏi Đảng phải có quyết tâm chính trị và phải có phẩm chất đạo đức cộng sản. Hoài nghi, dao động, chệch hướng, xa rời mục tiêu lý tưởng của Đảng chính là sự sa sút phẩm chất đạo đức cốt lõi của Đảng có nguy cơ dẫn đến sự suy thoái đạo đức nghiêm trọng về nhiều mặt.
2. Xây dựng Đảng ta xứng đáng đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động và của dân tộc; hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
Là người sáng lập, rèn luyện Đảng ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh từ rất sớm đã nhận thức sâu sắc sự thống nhất lợi ích của giai cấp công nhân với lợi ích của nhân dân lao động, lợi ích của dân tộc, gắn theo đó là sự thống nhất biện chứng lợi ích của Đảng với lợi ích của dân tộc. Người chỉ rõ: “… lợi ích của Đảng tức là lợi ích của dân tộc, của Tổ quốc”, “Ngoài lợi ích của dân tộc, của Tổ quốc, thì Đảng không có lợi ích gì khác”; “Đảng không phải là một tổ chức để làm quan phát tài. Nó phải làm tròn nhiệm vụ giải phóng dân tộc, làm cho Tổ quốc giàu mạnh, đồng bào sung sướng”. Người căn dặn, mỗi người trong Đảng phải đặt lợi ích của dân tộc, của Đảng, của cách mạng lên trên hết, trước hết; phải hiểu rằng: Lợi ích của cá nhân nhất định phải phục tùng lợi ích của Đảng, lợi ích của mỗi bộ phận nhất định phải phục tùng lợi ích của toàn thể, lợi ích tạm thời nhất định phải phục tùng lợi ích lâu dài; bổn phận của người đảng viên là phải suốt đời tranh đấu cho dân tộc, cho Tổ quốc; phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đày tớ thật trung thành của nhân dân.
Gần chín thập kỷ qua, trong nhiều thời kỳ, giai đoạn cách mạng, những đảng viên ưu tú của Đảng đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, bền bỉ, kiên cường phấn đấu, hy sinh quên mình vì lợi ích tối cao của dân tộc; vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất đất nước, xây dựng CNXH. Mồ hôi, xương máu của các thế hệ đảng viên ưu tú đã xây đắp nên đức hy sinh, đức liêm khiết của Đảng. Chính phẩm chất cao quý này đã làm cho nhân dân kính trọng, tự hào, tin yêu và tự nguyện xem Đảng là đảng của chính mình-Đảng ta. Gìn giữ, bồi đắp phẩm chất trong sạch, hết lòng vì nước, vì dân, kiên quyết đấu tranh chống “đặc quyền, đặc lợi”, lối sống vụ lợi, vị kỷ, vô trách nhiệm… là nội dung cấp thiết xây dựng Đảng về đạo đức.
3. Xây dựng Đảng thật sự là tấm gương đạo đức của dân tộc, con người Việt Nam
Ra đời và trưởng thành trong lòng một dân tộc văn hiến, anh hùng, trọng đạo lý, trọng nhân nghĩa, muốn giữ vững ngọn cờ lãnh đạo cách mạng, Đảng phải thật sự là “đạo đức, văn minh”, là tấm gương tiêu biểu về đạo đức của dân tộc, của con người Việt Nam. Đó là yêu cầu khách quan của lịch sử, của dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận thức sâu sắc đòi hỏi nghiêm ngặt này. Người căn dặn: Cũng như sông phải có nguồn, cây phải có gốc, “Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân. Vì muốn giải phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài người là một công việc to tát, mà tự mình không có đạo đức, không có căn bản, tự mình đã hủ hóa, xấu xa thì còn làm nổi việc gì?”. Do vậy, bổn phận của người đảng viên là phải “Cố gắng làm kiểu mẫu cho quần chúng trong mọi việc”, phải cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, trau dồi năm đức tính tốt: Nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm.
Thấm nhuần sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng ta luôn chú trọng rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, nâng cao chất lượng đảng viên, xem đó là một nội dung cơ bản của công tác xây dựng Đảng. Đến Đại hội XII, đề cao mục tiêu xây dựng Đảng về đạo đức, Văn kiện Đại hội nhấn mạnh: “Xây dựng đội ngũ đảng viên thật sự tiên phong, gương mẫu, trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân, có trách nhiệm cao trong công việc, có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức cách mạng, ý thức tổ chức kỷ luật và năng lực hoàn thành nhiệm vụ, vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức, phấn đấu cho mục tiêu, lý tưởng của Đảng”. Trước yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ Tổ quốc ngày càng nặng nề trong bối cảnh tình hình khu vực, quốc tế có nhiều diễn biến rất phức tạp, tình hình trong nước còn nhiều khó khăn, thách thức, việc tăng cường giáo dục, rèn luyện, phát huy phẩm chất đạo đức của cán bộ, đảng viên, xây dựng văn hóa, đạo đức trong Đảng là nội dung có ý nghĩa đặc biệt trong công tác xây dựng Đảng hiện nay.
4. Giữ gìn sự đoàn kết trong Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình
Để hoàn thành trọng trách xây dựng nước Việt Nam phú cường, hạnh phúc trong điều kiện đất nước đứng trước thuận lợi, khó khăn, thời cơ, thách thức đan xen, Đảng phải là một tổ chức chính trị có sức mạnh đoàn kết, thống nhất cao, làm hạt nhân của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Trang đầu tiên của Điều lệ Đảng đã ghi rõ: “Đảng là một tổ chức chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản, thực hiện tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, thương yêu đồng chí, kỷ luật nghiêm minh, đồng thời thực hiện các nguyên tắc: Tự phê bình và phê bình, đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng, gắn bó mật thiết với nhân dân…”.
Đoàn kết, thống nhất là phẩm chất đạo đức cơ bản, đồng thời là nguyên tắc quan trọng của một đảng cách mạng chân chính. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt chú trọng xây đắp, củng cố sự đoàn kết, nhất trí trong Đảng. Trước khi về cõi vĩnh hằng, trong Di chúc lịch sử để lại cho toàn Đảng, toàn dân, Người căn dặn: “Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta. Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”.
Đại hội lần thứ XII của Đảng nêu cao phương châm “đoàn kết-dân chủ-kỷ cương-đổi mới”, đặt lên hàng đầu nhiệm vụ tăng cường xây dựng Đảng TSVM. Hơn bao giờ hết, Đảng phải đoàn kết thành một khối vững chắc; toàn Đảng phải thống nhất ý chí, hành động; mọi đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, phải hết lòng gìn giữ, bảo vệ sự đoàn kết, thống nhất của Đảng; kiên quyết ngăn ngừa, đẩy lùi những biểu hiện cục bộ, bè phái, mâu thuẫn, mất đoàn kết nội bộ. Đó là nội dung rất quan trọng xây dựng Đảng về đạo đức theo tinh thần Đại hội XII của Đảng.
5. Xây dựng Đảng về đạo đức là công việc thường xuyên, lâu dài, kết hợp chặt chẽ “xây” và “chống” với quyết tâm chính trị và sự nỗ lực cao của toàn Đảng, của mỗi tổ chức đảng, của từng đảng viên, đặc biệt là trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu.
Xây dựng Đảng về đạo đức, phát huy những phẩm chất tốt đẹp, ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống, bồi đắp nền tảng đạo đức bền vững, làm cho Đảng thật sự TSVM không thể là công việc có thể hoàn thành trong ngày một, ngày hai mà là cuộc đấu tranh cách mạng gian khổ, lâu dài, nhiều day dứt và cả đau đớn, bởi lẽ nó đang và sẽ còn diễn ra “trên mọi lĩnh vực và trong bản thân từng người chúng ta”. Quán triệt và cụ thể hóa mục tiêu của Đại hội XII về xây dựng Đảng, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TW “Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”; Bộ Chính trị khóa XII ban hành Chỉ thị số 05 về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” với quan điểm: Kết hợp giữa “xây” và “chống”, “xây” là nhiệm vụ cơ bản, chiến lược, lâu dài, “chống” là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách. Xây dựng Đảng về đạo đức chính là quá trình kết hợp đồng thời việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh nhằm xây dựng, bồi đắp, phát huy những tố chất, phẩm chất tốt đẹp của cán bộ, đảng viên theo gương sáng của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại; đồng thời kiên quyết, kiên trì thực hiện Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII nhằm ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về đạo đức trong Đảng, tập trung là 9 biểu hiện được nhận diện cụ thể trong nghị quyết.
Do tính chất lâu dài, phức tạp của quá trình xây dựng Đảng về đạo đức, Đảng chủ trương tiến hành quyết liệt, đồng bộ các giải pháp; phát huy sự chủ động, sáng tạo và sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của nhân dân; kết hợp sự tự giác tu dưỡng, rèn luyện thường xuyên, hằng ngày của cán bộ, đảng viên với sự giáo dục, quản lý của tổ chức đảng, sự giám sát của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị xã hội, trong đó cán bộ lãnh đạo, quản lý, trước hết là cán bộ cấp cao, cán bộ chủ chốt, người đứng đầu các cấp là nòng cốt; hoàn thiện và thực hiện nghiêm túc quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương và bí thư cấp ủy các cấp.
GS, TS PHÙNG HỮU PHÚ
Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương